Eindhoven

Taco van Hoek was tot in 2006 onderdirecteur van het Centraal Plan Bureau (CPB), daarna werd hij directeur van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). Al op de eerste pagina maakt hij een statement dat nieuwsgierig maakt naar de rest van het boek: ‘Als Nederland via ander (woningmarkt)beleid er alleen al in geslaagd was om tijdens de crisis de economische groei van België te evenaren, dan was het nationale inkomen in ons land 25 miljard euro hoger geweest dan het nu is’.

De kern van het boek is de rigide houding van de overheid ten aanzien van de bezuinigingen en lastenverzwaringen gedurende de crisis. Volgens van Hoek was dat niet nodig geweest. De Nederlandse staat heeft te paniekerig en met de verkeerde aannames de burger de duimschroeven aangedraaid. Daarin werd zij bijgestaan door het CPB (Centraal Plan Bureau). Het CPB krijgt dan ook een flinke veeg uit de pan van van Hoek. Dit is des te pikanter, omdat hij tot 2006 onderdirecteur was van dat bureau. Hij stelt dat het CBP 10% van onze economie achter de horizon liet verdwijnen. Over de reden schrijft hij ‘De basis voor de route die het CPB wel is ingeslagen, is bovendien kwetsbaar. In feite is Teulings (toenmalig directeur van het CPB. MvS) de route voor het afboeken van potentiele groei ingeslagen op basis van een aantal wetenschappelijke artikelen, waarbij de relevantie van deze bevindingen voor de Nederlandse situatie niet kritisch is getoetst. … de drang om bij de meest actuele wetenschappelijke inzichten aan te sluiten is zo groot geweest, dat daarbij de noodzakelijke terughoudendheid … uit het oog is verloren.’

Verder in het boek betoogt van Hoek zelfs dat hij de indruk heeft dat het huidige CPB er een eigen beleidsagenda op na houdt. Dit impliceert dat de verkiezingsprogramma’s niet meer onpartijdig zouden worden doorgerekend, maar dat het CPB bepaalt of er sprake is van ‘goed beleid’ of ‘slecht beleid’. (In dit licht bezien is het ook niet raar dat het CBP de begroting van de SP niet wilde doorrekenen MvS).

De hoofdmoot van het boek wordt, naast werkgelegenheid, de verhuurdersheffing, het spaartegoed e.d., gevormd door het eigen woningbezit en de bijbehorende hypotheekrenteaftrek. Van Hoek stelt dat het versoberen van en het op termijn afschaffen hiervan de Nederlander onnodig hard heeft getroffen. Het zou in een belangrijke mate hebben bijgedragen aan het verslechterde consumentenvertrouwen, waardoor de crisis voor de burger dieper werd dan nodig. Hij draagt daarvoor zeer plausibele redenen aan. Zo is de nationale hypotheekschuld weliswaar groot, maar vormt nauwelijks een risico waar we iets aan hoeven te doen. Op de eerste plaats is er nauwelijks sprake van mensen die hun aflossing niet meer kunnen betalen (dat moet je uitrekenen in promilles i.p.v. procenten). De waarde van het vastgoed is in jaren negentig sterk gegroeid, misschien te sterk, waardoor er nu een waardedaling is van ca. 20%, maar is inmiddels al weer stijgende. Het onderwater staan van hypotheken lost straks vanzelf op. Dat de eigen woning op de eerste plaats een consumentengoed is en pas op de tweede plaats een beleggingsobject. Daarom gaan mensen met een woning met hypotheek ook anders om met deze schuld dan met andere schulden. Je moet tenslotte ergens wonen. Tussen nu en 2021 komen de spaar- en beleggingsgelden van spaarhypotheken vrij, waardoor de nationale hypotheekschuld van ruim 600 miljard met 220 miljard verlaagt. Verder zitten we op dit ogenblik al tegen het maximum van het aantal koopwoningen. 60 Procent van de Nederlanders heeft al een eigen woning. Dat zal niet erg veel meer stijgen. Dus de schuld zal niet verder oplopen.

En zo nog veel meer voorbeelden waaruit blijkt dat de houdbaarheid van ons nationale huishoudboekje helemaal niet zo slecht is als ons wordt voorgespiegeld.

We kunnen de overheid, en in het verlengde daarvan het CPB, risicomijdend gedrag verwijten. Het ergste is dat door deze handelswijze de crisis zich voor ons land verdiept heeft. Anders gezegd, de overheid heeft voor een goed deel zelf schuld aan onze huidige economische crisis!

Alles bijeen een interessant boek. Niet alleen om dat het met gefundeerde argumenten de onnodige gevolgen van de crisis beschrijft, maar ook omdat het ons een kijkje in de keuken van het CPB geeft. Helaas is het een boek met veel cijfers en berekeningen die wel iets of wat kennis van de economie vergen. Dit ondanks het feit dat Taco van Hoek zijn best heeft gedaan het begrijpelijk en leesbaar te houden.

Mick van Son