Eindhoven

Het boek is geschreven door Vasco van der Boom, Pieter Couwenbergh, Cor de Horde, Pieter Lalkens en Martine Wolzak, allen journalisten van het Financieel Dagblad (FD). De subtitel van het boek is: ‘Hoogmoed, het snelle geld en blinde ambitie’.

Deze subtitel vat de oorzaak van de ondergang en nationalisering van de bank/verzekeraar goed samen. Maar er zijn meer redenen. Redenen die een journalist van het FD niet zo makkelijk zal noemen. Uit een reeks van boeken die de afgelopen jaren zijn verschenen over het slechte management bij banken en verzekeraars (Het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten, ABN Amro, DSB, SNS, ING, Achmea, enz.), blijkt dat het grondprobleem bestaat uit een uit de hand gelopen marktdenken (neoliberalisme), gekoppeld aan een steeds slechter functioneren van (overheids)controles.

Erg belangrijk, maar onderbelicht in het boek, is de houding van de bestuurders van SNS Reaal om vooral tegemoet te komen aan de wensen van aandeelhouders, terwijl de belangen van klanten en de maatschappij als geheel schromelijk genegeerd werden. De doelstelling van de bank/verzekeraar bestond enkel uit het groeipercentage van de waarde van de aandelen en hoe groter te kunnen worden dan de concurrentie.

Ook de ambitie van individuele bankiers speelde een grote rol. De hoofdpersoon in het boek is Sjoerd van Keulen. Hij wordt in 2007 gekozen tot topman van het jaar, maar zinkt in de jaren daarna tot een dieptepunt, om uiteindelijk in 2013 de schuld te krijgen van het failliet van de bank. Zijn tomeloze ambitie heeft zeker veel aan het debacle bijgedragen, maar de toezichthouder, de Nederlandse Bank, en de Raden van Bestuur en Commissarissen, alsmede diverse ministers, staatssecretarissen en ambtenaren, hebben ook onvoldoende hun verantwoordelijkheid genomen. Dit alles terwijl er toch voldoende gewaarschuwd werd voor het naderende onheil.

De grootste fout die gemaakt werd door SNS was het overnemen van de vastgoedclub Bouwfonds, ook wel Property Finance genoemd, van ING. Deze club stond in het centrum van de bouwfraude, waarvoor inmiddels al diverse personen tot gevangenisstraffen zijn veroordeeld en nog steeds personen worden vervolgd.

Bouwfonds werd doorverkocht aan ABN Amro, die het weer doorverkocht aan ING, die het vervolgens opsplitste in twee stukken. Het ene deel ging naar Rabo en het andere deel naar SNS. De klanten van het Bouwfonds gingen iedere keer gewoon mee. Namen zoals Endstra (de bankier van de onderwereld, later vermoord), Hummel, pornokoning Kok en de dubieuze vastgoedmagnaat Roger Lips, staan voor een totaal van miljarden aan leningen in de boeken van het Bouwfonds.

Veel van dat geld moet als verloren worden beschouwd. Maar niet alleen de klanten verhuisden mee van bank naar bank, ook het personeel ging mee. Aangezien SNS Reaal een spaarbank en verzekeraar was hadden ze amper verstand van vastgoed. Daarom konden de dubieuze transacties binnen het Bouwfonds gewoon doorgaan.

Als klap op de vuurpijl wordt Buck Groenhof door SNS binnengehaald om het Bouwfonds weer op de rails te krijgen, want het is inmiddels we duidelijk dat er – mede door de bankencrisis- grote verliezen worden geleden. Uitgerekend deze figuur haalt zijn vroegere maatjes erbij en gaan vrolijk verder op de oude voet, met als extraatje nog fraude op de koop toe. Zelfs als klokkenluidster Hetty van de Laar de fraude openbaar maakt proberen de bestuurders van SNS nog de zaak in de doofpot te stoppen. Ondanks de wereldwijde problemen met zakkende prijzen voor vastgoed, denk men bij SNS nog goud in handen te hebben.

De zaak klapt uiteindelijk in begin 2013. De staat ziet geen enkele andere mogelijkheid meer dan de bank de nationaliseren. Deze keer worden de kosten van het mismanagement niet (geheel) bij de belastingbetaler neergelegd. Aandeelhouders en andere investeerders raken nu ook hun geld kwijt.

Hoewel… wat de schrijvers van dit boek toen nog niet konden weten is dat de SNS inmiddels het zwaar verliesgevende Bouwfonds Property Finance hebben afgesplitst en overgedragen aan de Nederlandse Staat.

In de portefeuille van Bouwfonds zit nog voor een waarde van 4,8 miljard aan vastgoed. De Staat wil het fonds in 10 jaar afbouwen. Hopelijk gaat dat de belastingbetaler niet opnieuw een hoop geld kosten.

Al met al een goed leesbaar boek dat een goed overzicht geeft wat er zich allemaal heeft afgespeeld. Voor de liefhebber is het nog best spannend ook.

Jammer dat de schrijvers zich niet uitlaten over de werkelijke oorzaken van dit zoveelste debacle met banken. Je kunt immers van het Financieel Dagblad niet verwachten dat ze de graaicultuur van het grootkapitaal op de hak nemen.

Mick van Son