Eindhoven

In het algemeen bestuur van de Eindhovense SP zijn de voordelen van het onvoorwaardelijk basisinkomen al eens aan de orde geweest door een presentatie van de vereniging Basisinkomen en op 1 mei 2013 werd er een manifestatie De Lange Mars-Eerste Dag van het basisinkomen gehouden.

Soms wordt een onvoorwaardelijk basisinkomen beschouwd als gratis geld maar ook als "een socialistisch luiheidsinkomen". De veronderstelling daarbij is dat geld lui maakt en dus dat het de economie ernstig schaadt. Als je dit theoretisch wilt weerleggen dan beland je al jou in een welles-nietes discussie of de X,Y-(motivatie)theorie van McGregor. Overtuigender is het daarom om de praktijk zelf te laten spreken en om deze mythe uit neo-liberale en conservatieve hoek te ontkrachten.

Zeer interessant is in dit verband een 4 jaar durend experiment geweest in Canada in de periode 1974-1979. In de gemeente Dauphin, in de provincie Manitoba, met 10.000 inwoners is een onvoorwaardelijk basisinkomen ingevoerd. Er is in die periode veel wetenschappelijk onderzoek verricht naar de effecten van deze maatregel die bijzonder gunstig bleken te zijn:

• Inwoners gingen verrassend genoeg niet minder werken,
• vermindering van het aantal ziekenhuisbezoeken,
• vermindering van de criminaliteit,
• verlaging van het aantal tienerzwangerschappen en,
• een afname in schooluitval!

Een onvoorwaardelijk basisinkomen is dus een zegen voor de maatschappij.

Een ander experiment in Londen is misschien nog overtuigender omdat het hier een zeer kwetsbare groep betrof. In het financiële hart van Londen “The Square Mile” bevond zich in 2009 een kleine groep van overlast bezorgende daklozen en zwervers. Om hieraan iets te doen besloot het gemeentebestuur om deze groep van 13 zwervers een eenmalig bedrag van £ 3000 te geven, geheel vrij te besteden zonder voorwaarden of vervelende vragen. Een aantal mensen in deze groep had ook te maken met verslavingsproblematiek van drank, drugs of gokken. Het vermoeden bestond dat dit eenmalige geldbedrag verkwist zou gaan worden aan drank of drugs en het de groep dus niet echt zou helpen.

De resultaten waren echter verbluffend. Geen van de daklozen in deze groep verspilde het geld, ze waren juist heel zuinig en gaven gemiddeld maar £ 800 per jaar uit. Een van de daklozen besteedde het geld aan een afkickbehandeling en begon daarna een cursus tuinieren. Zelfs 11 van de 13 daklozen hadden na een jaar een dak boven het hoofd. De mythe dat arme mensen niet met geld om kunnen gaan klopt dus totaal niet en zelfs verslaafden grijpen een gegeven kans met beide handen aan om hun leven weer op de rit te krijgen. Ook het idee dat je “moet werken voor je geld” blijkt niet waar te zijn. Met het (gratis) geld kunnen mensen weer een bestaan opbouwen en juist economisch actief worden.

In het boek: “Just give money to the poor” van de wetenschappelijke OESO-onderzoekers Hulme, Hanlon & Barrientos vinden we vele voorbeelden op nog grotere schaal verdeeld over verschillende landen van de wereld.

Uit allerlei voorbeelden blijkt dat geldoverdracht naar burgers in verschillende vormen:

• betaalbaar is,
• door ontvangers goed besteed wordt,
• een efficiënte en doeltreffende manier zijn om armoede rechtstreeks te bestrijden,
• en toekomstige armoede voorkomt door economische en persoonlijke ontwikkeling mogelijk te maken.

Discussie is er alleen over mogelijke doelgroepen en de al of niet hieraan gekoppelde voorwaarden. In onze welvaartsstaat vinden we dat armen, ouderen, kinderen en zieken/gehandicapten een inkomenstoeslag “verdienen”. Dat is een vorm van voorwaardelijke steun al of niet aan leeftijd, gezondheid of inkomenssituatie gekoppeld. Daarnaast is er de discussie over de hoogte van de ondersteuning.

Een basisinkomen voor iedereen en onvoorwaardelijk doorbreekt deze discussie en wordt nu binnenkort ingevoerd in Cyprus en mogelijk ook in Zwitserland, als het binnenkort te houden referendum positief uitpakt. Met de ervaringen van de kleine Londense zwerversgroep in ons achterhoofd zal dit veel positieve effecten opleveren.

Het is een rechtstreekse manier, naast een progressief belastingstelsel, om de inkomensongelijkheid in een stad of land aan te pakken. De onderzoekers Wilkinson & Pickett hebben de voordelen daarvan in het boek “The Spirit Level” overtuigend aangetoond. Voor een boekbespreking zie: http://solidaire-economie.blogspot.nl/2010/12/inkomensongelijkheid-en-welzijn.html

Recent heeft ook de kersverse Nobelprijswinnaar voor de economie Robert Shiller in zijn Tinbergenlezing gepleit voor een hogere inkomstenbelasting voor de hoogste inkomens, zelfs tot 90% ! In de VS is er wel een toptarief geweest van 72%.

Shiller heeft zijn onderscheiding te danken aan het feit dat hij wel een aantal economische en financiële zeepbellen heeft zien aankomen. Al in 2005 voorspelde hij in zijn boek “Irrational Exuberance”, dat de huizenmarkt en aandelenmarkt uit elkaar zou gaan spatten. In zijn meest recente boek “Finance and the good society” pleit hij voor een beperkte inkomensongelijkheid via hoge belastingen voor de hoogste inkomenscategorieën. Opeens is hij radicaler dan een SP-er. Niet uit plagerij, maar, zo schrijft hij, om de samenleving te behoeden voor verdere toekomstige financiële debacles.

Zelfs als mensen door een basisinkomen minder uren gaan werken in de economie en meer tijd en energie steken in cultureel, sociaal en maatschappelijk leven is dat een voordeel. Ze gaan mogelijk meer nadenken, zich creatief ontwikkelen, studeren, musiceren, vrijwilligerswerk en mantelzorg verrichten kortom een eigen missie volgen. Op langere termijn zal zich dat ook uitdrukken in economische voordelen.

Ruud Thelosen
Redactie SP Eindhoven