Eindhoven

Hij kent Jan Marijnissen al sinds een interview dat hij als journalist voor de Volkskrant met hem had, ten tijde van de eerste hernia. Hans Horsten, discussieleider van het politiek café weSP, voelde zondag 22 november landelijk partijvoorzitter van de SP en Tweede Kamerlid Jan Marijnissen aan de tand.

Met meer dan honderd bezoekers was café ’t Mulderke tot aan de nok gevuld. In de ruim vijf kwartier passeerden de meest uiteenlopende onderwerpen de revue: van de vorige regeringsformatie tot de huidige financiële crisis, van verplicht stemmen tot Geert Wilders. Hier volgt een kleine selectie...

Hans Horsten met Jan Marijnissen / Foto: Rob de Kruif

Hebben we de crisis een beetje achter ons?
'Op Wallstreet gaat het al weer redelijk goed. Dat zie je ook aan het feit dat de bonussen weer terug zijn. Ook in Nederland lijkt het weer beter te gaan. De aandelenkoersen trekken weer aan. Toch denk ik dat de crisis nog lang niet voorbij is. Mijn vrouw was gisteren in Eindhoven bij de demonstratie tegen de verhoging van de AOW-leeftijd. Ze vertelde dat de tocht alleen maar langs lege fabrieken ging. De transitie van het eenvoudigere werk naar de goedkope landen gaat gewoon door. We hebben een oplopende werkeloosheid en de overheid wil 40 miljard gaan bezuinigen.' Marijnissen noemt de bezuinigingen 'draconisch' en verwacht dat het met name zijn neerslag zal hebben in de publieke sector: de zorg, het onderwijs, openbaar vervoer en de sociale zekerheden. 'Het eerste wat we voor onze kiezen krijgen is de verhoging van de AOW leeftijd.'

Er wordt geroepen dat dit het moment is om te investeren in meer duurzaamheid. We moeten af van een economie die alleen op consumptisme draait.
'Laat ik het maar heel helder zeggen, daar komt helemaal niets van terecht, noch in de Verenigde Staten, noch in elders in de wereld en noch in Nederland. Het kapitalisme heeft zijn ware gezicht laten zien: wat er kan gebeuren als een systeem van binnen wordt uitgehold. De gevolgen worden afgewenteld op de gewone man net zoals dat in de jaren dertig gebeurde.'

'We hebben niet alleen de financiële crisis maar ook een milieuscrisis en een energiecrisis. Daarnaast hebben we een zoetwatercrisis, er is een groot tekort aan zoetwater in de wereld, en de grondstoffen raken op. Je zou toch zeggen dat nu al deze crises steeds meer in elkaar gaan grijpen er talloze redenen zijn om als gehele mensheid, alle zes miljard mensen, gezamelijk eens te zeggen welke kant we nou eigenlijk uit willen. Hoe kunnen we gezamelijk, tot wederzijds voordeel, een nieuwe toekomst voor ons maken. Maar we blijken niet in staat om met een gemeenschappelijke oplossing te komen.'

Waar wijt jij dat aan?
'Dat is omdat er belangen in het spel zijn. Ieder redelijk mens zal het verhaal van mij onderschrijven. Maar diegenen die de top uitmaken van het internationale bedrijfsleven, het internationale bankwezen, hebben natuurlijk eigen belangen. Bedrijven hebben eigen belangen, multinationals hebben eigen belangen. En bedrijven en multinationals worden door de aandeelhouders geprest om het eigen belang centraal te stellen, niet het gemeenschappelijke belang. Iedereen denkt toch op de eerste plaats aan zijn eigen hachje. Het gevolg is dat het niet lukt om mondiale afspraken te maken. Dat is wel tragisch want je vraagt je af hoe erg de crisis moet worden voordat we daar wel toe bereid zijn. Een andere vraag is hoe lang wij, als burgers, dit nog accepteren.'

De zaal / Foto: Anke van Hest

Je had het over de AOW. De PVV is ook tegen de verhoging van AOW-leeftijd. Is er sprake van een monsterverbond met de PVV?
'Als Wilders dingen van ons overneemt kunnen we daar niet tegen zijn. Er mogen wel meer partijen dingen van ons overnemen. Maar tijdens de AOW-demonstraties was de PVV nergens te bekennen. Dat zegt voldoende.'

Ook de 'kopvoddentaks' komt ter sprake, de belasting die Wilders wilde invoeren op het dragen van een hoofddoekje. 'Dat is systematische belediging van een groep mensen, systematische stemmingmakerij. Als je de geschiedenis nagaat zie je dat dit de voorbode kan zijn van een hoop narigheid. Op dit onderwerp moeten we hem in de Tweede Kamer dan ook bij de lurven pakken. Je kunt niet de vrijheid van de ene boven de vrijheid van de andere stellen. Je kunt niet een hele bevolkingsgroep wegzetten omdat ze een andere religie aanhangen.'

De opkomst van de PVV verklaart Marijnissen 'door het grote ongenoegen onder de bevolking met als katalysator de minachting van de politiek voor de immigratieproblemen.' Dat er sprake is van een migrantenprobleem is de SP als sinds de jaren tachtig duidelijk. Destijds werd al geroepen dat van migranten mag worden verwacht dat ze de Nederlandse taal leren. 'Het leren van de taal is goed voor hen en voor hun kinderen. En als minister Van der Laan zegt dat we het hun van "Europa" niet mogen opleggen zeg ik "Schijt aan Europa". Laat het maar voor de rechter komen.' De politicus verwijt het kabinet dan ook een 'laffe houding'. 'Het zijn allemaal eurofielen die allemaal al te graag toe geven aan wat Brussel wil.'

Hoe is dat nu zo als backbencher in de Tweede Kamer?
'Nou, ik zit nog steeds op dezelfde stoel midden in de fractie. Ik zit als sinds 1994 op dezelfde plek in de Kamer.'

Hans Horsten met Jan Marijnissen / Foto: Rob de Kruif

Is er een leven zonder de SP?
'Noch de SP, noch ik zijn van plan om snel te vertrekken. En ja, ik heb buiten de SP een hele hoop wat ik graag doe.'

Kan de SP zonder Marijnissen?
'Ja, hoor. Ik heb me het afgelopen jaar nauwelijks bemoeid met de afdelingen in het land. Die draaien autonoom.' In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen heeft hij weer wat opgepakt. Verdeeld over vier sessies sprak met alle afdelingsvoorzitters. En de Tweede Kamerfractie? 'Ook de fractie draait autonoom. Ik begeleid en help Kamerleden. Het is nu een beetje van "papa vertelt"'.

Betreur je iets? Heb je fouten gemaakt?
'Natuurlijk heb ik wel eens fouten gemaakt maar ik kan zo snel geen voorbeelden noemen. En betreuren... '. Het Kamerlid haalt de schouders op. 'Ik heb nog nooit een verkiezing verloren...'

Sommige mensen verwijten je dat je destijds uit de coalitieonderhandelingen met het CDA bent weggelopen.
'Die mensen zijn er niet bij geweest. Ik wel. Het CDA, Balkenende, wilde geen duim breed toegeven op het tot dan toe gevoerde beleid, het beleid waar wij zo veel kritiek op hadden. Hij was ook niet bereid om dit beleid in de toekomst te veranderen. Ik had een lijst van 25 punten, maar we stonden diametraal tegenover elkaar. Programmatisch werd ons alles door de strot geduwd. Een paar ministers leveren en vervolgens niets te zeggen hebben, dat doen we niet.'

Over enkele maanden zullen opnieuw coalitiegesprekken worden gevoerd. Deze keer op gemeentelijk niveau. Voor de gemeenteraadsverkiezingen verwacht Marijnissen voor de SP over het geheel een lichte winst. 'Met de Tweede Kamerverkiezingen zijn we de derde partij geworden en dit gaan we consolideren. We zijn opgericht in 1972 en we hebben bewezen geen eendagsvlieg te zijn. Dat we kunnen besturen blijkt in de talloze gemeenten waar we in de coalitie zitten.'

De afstand tussen politiek en burger blijft onverminderd groot. De opkomst bij verkiezingen is laag. Wat vindt Marijnissen van het verplicht stellen van stemmen?
'Daar ben ik voor, maar de SP is er tegen. Maar die zijn dan ook altijd tegen', grapt de politicus. 'Een ieder moet verplicht zijn om zich minstens eens in de vier jaar uit te spreken over de toekomst van het land. Je kunt niet zeggen, nu effe niet. Je stemt op één van de bestaande partijen of je richt desnoods een eigen politieke partij op.' Marijnissen vindt het onzin om niet te gaan stemmen "omdat je toch niet gehoord wordt". 'De verkiezingen zijn juist het moment waarop je gehoord wordt. Het hele leven draait om kiezen.'

Rob de Kruif
Redactie SP Eindhoven