Eindhoven

Er zijn tal van argumenten die rechtvaardigen om kritisch te zijn op de rol van de Europese Unie. Eén van die argumenten wordt uitstekend beschreven in het boek ‘De terugkeer van het algemeen belang’ van Roel Kuiper. Kuiper is Eerste Kamerlid voor de ChristenUnie en hoogleraar in Rotterdam.

Hij beschrijft de oorzaken en gevolgen van de privatiserings- en verzelfstandigingsdrift die de laatste dertig jaar Nederland hebben geteisterd. Hij vat dit samen in het woord ‘privatiseringsverdriet’, waarmee de toon van het boek al meteen is gezet.

De neoliberale tendens die werd ingezet door Reagan en Tatcher in de vorige eeuw werd al snel de ideologie van de EU. Én van Nederland.

Samen met het Verenigd Koninkrijk werd door hen het meest voortvarend ingezet op minder overheid en meer markt.

De gevolgen voor ons land zijn bekend. De PTT, de elektriciteitsbedrijven, de postbank, de NS, ziekenhuizen, de WW, zorginstellingen, enz. werden geprivatiseerd of verzelfstandigd. Het idee hierachter was dat marktwerking binnen Europa ervoor zou zorgen dat de burger goedkoper uit zou zijn en er minder verspilling van kapitaal (belastinggeld) zou optreden.

De euforie over al dit goeds dat zou gaan gebeuren belette de politici om eens goed te gaan uitrekenen of deze aannames ook klopten. Er werd ook verzuimd om een controlemechanisme op te zetten, waarmee de politiek kon nagaan of de privatiseringen de gewenste effecten hadden.

Nu we 30 jaar verder zijn durven politici en economen, slechts mondjesmaat, de balans op te maken. Een voorbeeld daarvan is het parlementair onderzoek van de Eerste Kamer naar de privatiseringsdrift. Hun rapport kwam in 2012 uit onder de naam Verbinding verbroken en natuurlijk het boek van Kuiper (hij was ook de voorzitter van bovengenoemd parlementair onderzoek) in 2014. Europees was er een onderzoek geweest, uitgevoerd door Massimo Florio uit Milaan over 22 Europese staten.

De balans stemt inderdaad verdrietig. Van de voordeeltjes voor de burgers is niets terecht gekomen; zij waren juist duurder uit! De kwaliteit van de diensten en producten van de geprivatiseerde organisaties ging gemiddeld ook achteruit. De door Europa zo gewenste schaalvergroting door fusies en overnames was ook geen succes voor Nederland; zij zagen tal van voor ons land belangrijke nutsvoorzieningen overgaan in buitenlandse handen.

Dit had weer gevolgen voor de belastinginkomsten, die voor een deel via belastingconstructies aan de neus van de fiscus voorbij gingen. En, tenslotte, de verwachte groei van en concurrentie tussen bedrijven is ook minimaal. Sterker nog, doordat bedrijven gingen bezuinigen op de kosten om nog winst te maken werd er te weinig geïnvesteerd in onze nutsvoorzieningen en verloren duizenden mensen hun baan. Door dat laatste kwamen onze sociale voorzieningen onder druk te staan.

Allemaal niet zo mooi, maar het ergste moet nog komen! Was er vroeger een situatie waar de burger kon rekenen op een betrouwbare overheid en de overheid kon rekenen op een betrokken burger, is dat nu goeddeels verleden tijd. De overheid gaat bijna nergens meer over. Europese (neoliberale) regels zetten zowel de politici als de burgers buitenspel. Waar Europa niet regeert, regeert de vrije markt met zijn geprivatiseerde en op afstand geplaatste nutsvoorzieningen. Door een op hol geslagen Europees aanbestedingsbeleid stijgen de prijzen alleen maar en daalt de kwaliteit.

Wanneer de politici zich afvraagt waarom het vertrouwen in de politiek zo laag is, waarom er zoveel proteststemmen worden uitgebracht bij verkiezingen, waarom het aantal stemmers terugloopt, waarom de burger zijn eigen plan trekt in plaats van solidair te zijn, dan weten ze nu waar dat aan ligt. Wij hadden een participatiesamenleving; nu groeit het aantal burgers dat zich juist afkeert van de solidariteit en de publieke zaak. Dit als gevolg van het voorbeeld van de graaiers in de geprivatiseerde nutsvoorzieningen en een overheid die zijn verantwoordelijkheden niet meer kan/wil nemen.

Wie zich nu afvraagt of hij/zij nog zal gaan stemmen op 22 mei moet beseffen dat niet gaan stemmen de macht van de grote bedrijven en de neoliberalen alleen maar in de kaart speelt. Laten we een duidelijk signaal geven en kiezen voor een partij die gaat voor een sociaal Europa, voor mensen in plaats van voor markt, voor solidariteit in plaats van voor een maatschappij die bestaat uit winners en de loosers laat vallen. De SP is er klaar voor!

Mick van Son