Eindhoven

Wat me zo opvalt aan de huidige verkiezingsstrijd, maar ook aan de jaren die achter ons liggen en waarin neoliberalisme hoogtij vierde, is het spreken vanuit de angst.

Angst voor werkeloosheid, angst voor allochtonen, angst voor Europa, angst voor een regering met Premier Roemer, angst, angst, angst. De retoriek van rechts baseert zich klaarblijkelijk vooral daarop.

Op zich is dat eigenlijk ook niet vreemd. Immers de verdeel en heers strategie is een van de oudste middelen die door machthebbers wordt gebruikt. En daarin onderscheiden onze vroede vaderen zich echt niet van anderen uit het verleden.

Door het spelen op angst en onzekerheid wordt een sfeer gecreëerd waarin geen ruimte is voor vernieuwing en waarin het handhaven van de bestaande verhoudingen gegarandeerd wordt. Iedere vorm van kritiek en iedere aangeboden alternatief kan op die manier monddood worden gemaakt of de grond in worden geboord.

De meest recente uitbarsting van de angstterreur is toch wel de hysterie die na 9/11 wereldwijd heeft toegeslagen. Onze toenmalige regering schroomde niet om daarin mee te doen en ook in Nederland mee te sleuren in een volkomen fictieve, niet bestaande oorlogssituatie. De oorlog tegen het terrorisme is het toppunt van verdeel en heers. Het zet bevolkingsgroepen en culturen tegen elkaar op en destabiliseert doelbewust het maatschappelijk evenwicht.

In die sfeer wordt vervolgens een systeem verwezenlijkt waarin neoliberale haviken in toenemende mate controle kunnen uitoefenen op de vrijheid van mening en gedachte. Nu ga ik niet beweren dat er geen enkele dreiging bestaat. Ook in Nederland hebben we te maken met extremistische individuen die politieke aanslagen gepleegd hebben. Maar we mogen ons wel realiseren dat de daders niet per definitie uit één groep komen.

Na 9/11 zijn de meeste aanslagen in het westen gepleegd door westerlingen zélf, niet door vermeende terroristen uit Afghanistan, Iran of Irak. Het bezoeken van een jeugdkamp in Noorwegen of een bioscoop of school in Amerika blijkt gevaarlijker te zijn dan het bekritiseren van een Iman.

Angst als middel om de bestaande machtsverhoudingen te behouden en zelfs te versterken is een middel dat zich op den duur tegen je keert. Het ongebreidelde populisme dat daar bijhoort leidt tot een destabilisering van de samenleving en dat kan alleen maar een negatief gevolg hebben.

We zien dit gebeuren in Griekenland, waar door de volslagen waanzinnige bezuinigingsdictaten van neoliberaal Brussel een toenemend geweld tegen allochtonen zichtbaar is. We zien dit in Spanje en Italië waar de roep om sterke leiders steeds luider wordt. En voor degene die zich dat niet meer herinneren: in Spanje heette die vroeger Franco en in Italië Mussolini. Maar we zien dit ook in de toename van geweld in het algemeen. Als mensen met de rug tegen de muur worden gezet gaat dat vroeg of laat leiden tot “terrorisme”. Ik keur het niet goed, maar ik begrijp wel degelijk dat als je niets meer hebt te verliezen en je vecht tegen een overmachtige, onwrikbare heersende klasse je uiteindelijk de weg van geweld zou kunnen kiezen.

Wat kun je als linkse partij tegen deze ontwikkelingen doen?

Ik heb daarop geen pasklaar antwoord. Maar wel een paar punten die voor mij een grote rol spelen.

• Allereerst het probleem bij de wortels aanpakken. De niet goed te praten groeiende ongelijkheid tussen de extreem rijke heersende klasse en de mensen die in armoede leven is een direct gevolg van het gebrek aan controle op de teveel verheerlijkte financiële sector. Bankdirecties, verzekeraars, beurshandelaren, beleggers, woekeraars – dát zijn degene die aan de basis staan van de ongelijkheid en uitbuiting. Pak die aan. Roep ze ter verantwoording en leg ze aan banden. Als banken zo graag spelen in een neoliberale kapitalistische markt dan moeten ze ook kunnen verdragen dat ze failliet gaan. En als dat angst oproept – kijk dan eens naar IJsland.
• Kijk naar jezelf. Wij leven in een samenleving waarin hyperconsumptie en bezit worden verheerlijkt. Dat leidt tot hebzucht en afgunst. Leer weer tevreden te zijn en durf te leven met het idee dat het niet altijd méér hoeft te zijn. Je eigenwaarde laten afhangen van status en bezit is wel het domst wat je kunt doen. Geloof me op mijn woord dat je daarvan niets mee kunt nemen in je graf.
• Wees duidelijk en blijf trouw aan je idealen. Laat zien wat je wilt, waarom je dat wilt en voor wie je dat wilt. Ben daarin eerlijk en open en laat dat niet afhangen van het wel of niet leveren van een Minister President. Compromissen sluiten? Ja, maar niet als ze knagen aan de basis van je ideologie. Dat kan echt niet.
• Blijf altijd in gesprek met je “tegenstanders”. Sluit daarbij niemand uit, want dat gaat alleen leiden tot polarisatie, angst prediking en uiteindelijk tot isolement van zowel jezelf als je tegenstander. Als we na 12 september écht anders willen zullen we moeten stoppen met de angstterreur. We zullen vooral moeten werken vanuit een positieve overtuiging dat het beter kan en wordt!

Joep Stienen
Redactie SP Eindhoven