Eindhoven

Op maandag 26 oktober werden de slachtoffers van de Schipholbrand uit 2005 herdacht. Het was waarschijnlijk de eerste keer in Nederland dat het op schokkende wijze duidelijk werd voor het grote publiek, dat er mensen in Nederland opgesloten werden om uitgezet te worden. De beelden van die nacht staan nog steeds op ons netvlies en zijn in ons collectief geheugen geschroeid.

De Schipholbrand werd met al haar verschrikkingen na vele onderzoeken, discussies, aftredens en vingerwijzen, afgedaan als een tragisch ongeval.

Een tragisch ongeval was het zeker. Maar dat leidt ook af van wat er werkelijk gaande was en wat er nog iedere dag plaatsvindt. Op straat en in Vreemdelingenbewaring. Mensen worden opgepakt en gearresteerd omdat ze uitgeprocedeerd zijn, omdat ze illegaal in Nederland zijn. Ze worden opgepakt om uitgezet te worden, ook al weet de overheid in bepaalde gevallen bij voorbaat dat dit niet kan of lukt. Toch worden ze voor onbepaalde tijd in een gevangenis gezet.

Let wel: het gaat hier om mensen die niets misdaan hebben!

Er is geen sprake van een crimineel feit of misdrijf of iets anders waarvoor ze berecht zouden kunnen worden. Deze mensen worden ook niet berecht; ze worden gewoon opgesloten.

De mensen kunnen opgepakt worden als ze bijvoorbeeld gecontroleerd worden op straat, als ze moeten gaan stempelen bij de politie, soms worden ze uit hun eigen huis gehaald en uit hun bed gelicht, anderen overkomt dit zelfs als ze slachtoffer zijn van een misdrijf; na aangifte worden ze zelf vast gezet.

Mensen zijn rechteloos gemaakt; de rechten die ze hebben zijn puur formeel; je mag een advocaat, maar die kan meestal de eerste zes maanden toch niets doen. Je recht op vrijheid heb je verloren, zonder dat je iets misdaan hebt.

Het hier en nu is nog steeds schokkend. In de afgelopen vier jaar zijn er volgens de cijfers van het Ministerie van Justitie zelf, 49.185 mensen vastgezet in Vreemdelingenbewaring.

Een ongelofelijk aantal waar ik me zelfs geen voorstelling van kan maken.

49.185 mensen die van de straat geplukt of uit huis gehaald zijn en voor onbepaalde tijd vastgezet worden, zonder maar ook iets misdaan te hebben.

En ook dit jaar is de verwachting dat er een kleine 10.000 mensen in vreemdelingenbewaring vast zijn gezet. 1200 mensen zullen zes maanden vastzitten, 1500 mensen langer dan zes maanden tot een jaar en 200 van hen zullen zelfs langer dat een heel jaar vastzitten.

Hoeveel mensen er daadwerkelijk uitgezet zijn naar het land van herkomst; dat is immers het doel van vreemdelingenbewaring, daar blijft het Ministerie onduidelijk over; dit varieert tussen 1891 mensen en 3500 mensen. Dus nog niet eens een derde van alle mensen die opgepakt worden, wordt ook daadwerkelijk uitgezet. En de anderen? Die worden gewoon geklinkerd en bestaan volgens de overheid ineens niet meer.

Wij gedenken niet alleen de slachtoffers van de Schipholbrand, maar ook vooral de naamloze mensen die slachtoffer zijn geworden van het vreemdelingenbeleid en van vreemdelingendetentie in het bijzonder.

Een beleid dat erop is gericht om mensen te breken. Eerst werd dat een ontmoedigingsbeleid genoemd: Als het hier zo erg is in Nederland dan zullen er wel minder mensen hierheen komen. Niets blijkt overigens minder waar. Nu wordt alles op alles gezet om mensen uit te zetten. Het doel heiligt hierbij de middelen. Als het niet lukt om mensen binnen drie maanden uit te zetten, dan worden ze gewoon langer vastgehouden ook al leert de realiteit dat dit geen enkel nut heeft.

Willen we wel in een land leven waar op zo'n grote schaal de vrijheid aan mensen wordt ontnomen?
We hebben het hier over mensen van vlees en bloed zoals u en ik, die bewust langzaam maar zeker gebroken worden in de gevangenis.

Het gevoel onterecht vastgezet te worden; want je bent toch geen crimineel, het niet weten hoe lang je vast moet zitten, het niets mogen doen, het snel in eenzame opsluiting worden gezet om ogenschijnlijk niets en het niet weten wat er gebeurt en daar ook geen controle op kunnen uitvoeren.

Het breekt mensen. En dan? Dan word je gewoon op straat gezet en besta je niet meer.

Het vreemdelingenbeleid moet uitgaan van mensen en niet vanuit cijfers, doelen of ontmoediging. Het huidige beleid is mensonterend.

Deze schendingen van de rechten van mensen en de integriteit, gebeuren dagelijks in Nederland. Nederland heeft een verantwoordelijkheid aan iedereen die hier is en niet alleen aan haar burgers. Dat is wat mensenrechten zijn; zij moeten feitelijk gewaarborgd zijn en niet alleen formeel in wetten. De overheid moet daar naar handelen.

Daarom zullen wij de Schipholbrand blijven herdenken. Om de naamlozen en rechtelozen die in Nederland worden vastgezet enkel en alleen omdat ze er zijn, een menswaardigere behandeling te laten krijgen.

Laat de overheid de mens centraal zetten in plaats van cijfers, doelen of beleid.

Willem-Jan van Wijk
Vluchtelingen in de knel