Eindhoven

Dinsdag 7 april stond de cursus 'Heel de Mens' in het kader van multiculturele zorgeverlening. Gastspreker was Reza Zandpour, klinisch psycholoog en stafmedewerker van de GGzE (Geestelijke Gezondheidszorg Eindhoven en de Kempen) voor Coördinatie werkzaamheden Diversiteit Preventieve interventies Migranten.

Zandpour ontvluchtte 18 jaar geleden, als lid van een Leninistische-Marxistische partij, Iran en geeft tegenwoordig onder andere cursussen in spanningsklachten, identiteit en depressie voor migranten.

Reza Zandpour / Foto: Rob de Kruif

Hij stelde dat er heel wat schort aan de multiculturele zorgverlening en vertelt over het spanningsveld tussen individualisme en de collectivisme, radicalisering, inburgering en integratie. Zandpour ziet een drietal hoofdoorzaken voor de bestaande problemen: het behandelen van migranten als groep, het ontbreken van specifieke kennis bij hulpverleners en discriminatie.

Ziektebeleving
"Migranten hebben een andere culturele achtergrond en andere normen en waarden. Hen bij de hand nemen werkt daarom niet. Het kennen van de taal en van de heersende regels is nodig maar dan is de persoon nog niet 'hier'. Het probleem is namelijk niet een fysieke verplaatsing, het probleem is een mentale verplaatsing." Volgens Zandpour is bij veel migranten de belevenis en het concept van ziektebeleving anders dan bij autochtonen. "Migranten benoemen hun problemen anders, de ziektebeleving is anders. Een vrouw 'externaliseert' bijvoorbeeld, benoemt problemen buiten haar maar niet haar eigen problemen.
Dit heeft onder andere te maken met een ander zelfbeeld. Hierdoor wordt ze maar al te vaak doorverwezen naar maatschappelijk werk in plaats van naar een psycholoog of psychiater."

Zandpour stelt dat dit komt door gebrekkige informatie aan beide kanten en benadering van migranten door de hulpverlenging als groep. "Zorg zoals wij die kennen is dus niet voor iedereen. De aan migranten aangeboden zorg past niet. Eigenlijk wordt migranten zorg ontzegd." Volgens Zandpour is het daarom zaak dat hulpverleners de vaardigheden krijgen om dit te zien. "Niet-deskundigen kunnen misschien wel kennis hebben van de culturele gewoonten maar ze zijn niet in staat een analyse te maken van de impact van die gewoonten op het probleem."

Groep
"Nederland kent een individualistische samenleving maar we behandelen migranten als groep. Dit werkt niet en brengt zelfs problemen met zich mee. Als je radicalisering wilt tegengaan is het behandelen van mensen als groep het meest achterlijke wat je kunt doen. Als je niet wilt dat een groep zich vormt dan moet je die groep niet zelf gaan vormen." Volgens Zandpour krijgen migranten ongevraagd een etikel opgeplakt. Ze worden bij een groep ingedeeld, als lid van die groep gezien en als zodanig behandeld. Feitelijk worden ze gedwongen en veroordeeld tot de groep. "Marokkanen krijgen eerst het groepsetiket van allochtonen, dan dat van Marokkanen en dan soms nog eens dat van ***Marokkanen. Uiteindelijk kun je niet anders dan dat jij je gaat identificeren met die groep als deze wordt aangesproken."

Beeldvorming
Eén van de problemen waar hulpverleners mee worden geconfronteerd is beeldvorming. Ter illustratie haalt Zandpour een voorbeeld aan dat hij tijdens een cursus voor hulpverleners gebruikt. De ene helft van de groep helpverleners moet verklaringen en de mogelijke oplossingen vinden voor de depressiviteit van een Nederlandse vrouw in Saudië-Arabië. De andere helft dit moet doen voor een Arabische vrouw in Nederland. De Nederlandse vrouw zal wel last hebben van eenzaamheid omdat haar man veel van huis is, ze de taal niet spreekt en ze weinig contacten heeft. Haar wordt aangeraden om haar kind naar een internationale school te sturen en vooral contacten te leggen met andere Nederlandse vrouwen. De Arabische vrouw wordt waarschijnlijk door haar man geslagen en krijgt het advies om snel de Nederlandse taal leren spreken, haar kinderen naar een Nederlandse school moet sturen en contact te zoeken met Nederlandse vrouwen.

Hoofddoekjes
In sommige van onze opvattingen zijn we volgens Zandpour ambivalent. "Wat bedoelen we eigenlijk met 'emancipatie van de vrouw'? Dat ze zelfstandig is, eigenwaarde heeft en gelijkwaardig is ten opzichte van de man of dat ze onze waarden en normen volgt. We willen het eerste maar doen het tweede." Dit brengt hem bij een ander heet hangijzer: Hoofddoekjes. Eén van de toehoorders is Martine, ambtenaar voor Diversiteit bij de gemeente Eindhoven. Ze vertelt over wat ze de 'ontwikkelingsparadox' noemt. Ze constateerde dat onder de migranten steeds meer meisjes een hoofddoek gingen dragen en vroeg zich af wat daar de oorzaak van was. Volgens haar willen deze meiden zich juist ontwikkelen en bijvoorbeeld stagelopen. Met het hoofddoek 'kopen' ze bij hun omgeving die vrijheid.

Discriminatie en radicalisering
"De oorzaak van het radicaliseren te vinden in het westen zelf. Het gaat niet over '11 september'. Het gaat niet over Iran. We moeten de bodem, de voorwaarde, bestrijden en dat is discriminatie. Wat maakt je Nederlander? Niet het Nederlands paspoort maar erkenning. Je bent Nederlander als je door de omgeving als Nederlander wordt erkend."

Rob de Kruif
Redactie SP Eindhoven