Eindhoven

De ANWB heeft met de EuroRAP-methode de verkeersveiligheid van alle wegen in den lande onderzocht waarvan de provincie beheerder is (zie www.anwb.nl/onderzoekveiligewegen). De algemene conclusie is dat provinciale wegen 6% uitmaken van het Nederlandse wegennet, maar dat daar 25% van de verkeersslachtoffers vallen.

Daarna zijn de resultaten per provincie gepubliceerd, die over Noord-Brabant in april 2014 (onderzoek verkeersveiligheid provinciale wegen Noord-Brabant).

De EuroRAP-methode baseert zich op fysieke kenmerken van wegen (dus niet op ongevallenstatistiek). In het onderzoek kijkt men bijvoorbeeld of er bomen langs de weg staan, of er een middenberm is, of de rijbaan 2,75 m breed is (het wettelijk minimum) of 3,25 m breed (wat beter is), of er kruispunten zijn of (veiliger) rotondes, etc. Die informatie wordt ingekookt tot een aantal sterren. Eén ster is het slechtste en vijf het beste. De ANWB beschouwt drie sterren als een voldoende veiligheidsniveau. In de bijgevoegde kaart is het resultaat te zien.

In Noord-Brabant heeft 3% van de provinciale wegen 1 ster, 62% 2 sterren, 30% 3 sterren en 4% 4 of 5 sterren. Gemiddeld zou je dat kunnen uitdrukken als 2,4 sterren.

De ANWB schat dat het, opgeteld over 20 jaar, ongeveer 220 miljoen zou kosten om minstens 98% van alle Brabantse provinciale wegen op een niveau van drie of meer sterren te brengen. Dat zou bij volledige realisatie in Brabant het aantal doden en zwaargewonden jaarlijks met 1762 verminderen. Ter vergelijking: in NBrabant vielen er in 2013 81 doden en ongeveer 2400 zwaargewonden in het verkeer.

De maatschappelijke baten van deze reductie, weer gerekend over 20 jaar, raamt de ANWB op 567 miljoen Euro. De baten/kostenratio van het project zou dus ongeveer 2,6 zijn.

Het gaat hierbij niet om nieuwe wegen, maar om het verbeteren van bestaande wegen.

Er wordt bijvoorbeeld gestudeerd op een nieuw type geleiderail, dat geschikt is voor de vele Brabantse provinciale wegen waar bomen langs staan. Bijgevoegde foto toont een al bestaand stukje huisvlijt langs de Statenweg van Boekel naar Venhorst.

Ook de vervanging van kruispunten door rotondes of de verbreding van wegen kan voor veel soelaas zorgen.

Op enkele trajecten met een gezamenlijke lengte van 2 km heeft een maatregel als het verwijderen van objecten voor een beter zicht een baten/kostenratio van 194. 23 nieuwe vluchtheuvels hebben een ratio van ruim 11 en 371km rammelstrook langs de zijkant komt op bijna 11.

De Ruit in dit verband

Gedeputeerde van Heugten heeft in de provinciale commissie Financien en Mobiliteit al iets verteld over het landelijke onderzoek van sept 2013. Hij noemde de vele bomen langs Brabantse wegen: “die willen de inwoners van Brabant toch niet allemaal gerooid zien?”. Verder kon hij het niet laten om een schimpscheut te ventileren richting actiegroepen die nu eenmaal geen nieuw asfalt willen. Hij doelde op de Ruit om Eindhoven.

Ook de enige instantie die zich in het openbaar een vriend van de Ruit toont, de Brabants-Zeeuwse Werkgevers BZW, suggereert dat de verkeersveiligheid en de leefbaarheid door de Ruit verbeteren omdat er zoveel verkeer van de kleinere wegen af zou gaan.

Reden voor het Platform NOC om te kijken wat de invloed van aanleg van de Ruit op de verkeersveiligheid zou zijn. Behalve van de fysieke kenmerken van een weg, waarop het ANWB-onderzoek betrekking heeft, hangt dat uiteraard ook van de drukte op die weg af.

De fysieke kenmerken van provinciale wegen in het studiegebied van de Ruit

Het eerste wat opvalt is dat het Ruit-deel van de bestaande N279 (de weg langs de Zuidwillemsvaart) ter hoogte van de kom van Helmond twee sterren is, en voor de rest drie sterren. Dat steunt de gedachte van het Platform NOC dat goed gekozen lokale maatregelen afdoende zijn voor de N279. Ook de weg Eindhoven-Helmond (N270) is drie sterren. Deze wegen zijn dus bovengemiddeld veilig.

Het tweede dat opvalt is dat de N279 van Veghel tot Den Bosch wel rood (= twee sterren) is. Maar de vernieuwing van dat stuk is inmiddels al vaststaand beleid.

Het derde dat opvalt is dat er in de Ruit-regio wel een aantal rode provinciale wegen liggen (twee sterren), zoals de N616 van Veghel naar Gemert buiten de bebouwde kom van Erp, de N622 van Schijndel over Eerde naar Veghel en van Schijndel naar Sint Oedenrode, en de weg van Gemert naar Nuenen. Deze wegen horen tot het “Onderliggend Wegen Net” (OWN) - dat zijn alle wegen behalve de Rijks-snelwegen en de NoordOostcorridor zelf.

Er bestaan op het OWN in het Ruit-gebied dus wel wegen die onveilig aangelegd zijn. De vervolgvraag is of de Ruit de veiligheidsproblemen op die wegen oplost.

De drukte op de wegen

De eventuele aanleg van de Ruit verandert aan de inrichting van het OWN nauwelijks iets. Als het OWN veiliger moet worden, moet dat gebeuren omdat er minder auto’s op rijden. De vraag die dan rijst is of dat gebeurt.

Die vraag kan beantwoord worden in een stapsgewijze redenering.

Op alle genoemde wegen kan een algemene logica worden losgelaten, op enkele trajecten kan een specifiek antwoord genoemd worden, en op de weg van Gemert naar Nuenen ook een specifiek antwoord dat ondersteund wordt met ongevallencijfers.

De algemene logica zegt dat aanleg van de Ruit gemiddeld nauwelijks verkeer van het OWN haalt. Uit de Fact Sheets bij het Achtergronddocument Verkeer bij de Notitie Reikwijdte en Detailniveau van de Ruit (NRD, okt 2013) blijkt dat het aantal voertuigkilometers, dat op het OWN gereden wordt, gemiddeld over het studiegebied 3,4% daalt. De verkeersbijlage bij het genoemde document noemt diezelfde 3,4% als verbetering van de verkeersveiligheid.

Per specifiek traject kan dat heel anders zijn, zowel naar boven als naar beneden. De NRD noemt voor sommige trajecten aparte getallen. Daaruit blijkt dat de N622 bij Eerde bijvoorbeeld 11% drukker wordt, en de N616 van Veghel naar Erp 7% rustiger. Deze effecten leiden bij elkaar tot genoemde 3,4% daling.

De weg van Gemert naar Gerwen

De weg van Gemert naar Gerwen biedt extra inzicht, omdat daar het aantal dodelijke ongevallen bekend is. RTL heeft in 2012 een onderzoek gepubliceerd naar het aantal verkeersdoden op wegtrajecten in den lande, en daarin kreeg de weg van Gemert naar Gerwen een ‘zeer eervolle’ vermelding. Op dit traject van 10 km kwamen tussen 2006 en 2011 12 mensen om. Had de Ruit dat kunnen voorkomen? Nee.

De becijfering is lastig omdat RTL slordig is geweest. Van Gerwen naar Beek en Donk heet het N615 en van Beek en Donk naar Gemert heet het N272. RTL specificeert niet waar die 12 doden precies vielen. Als men aanneemt dat het aantal slachtoffers evenredig is met de drukte, waren er dat 4 westelijk en 8 oostelijk van Beek en Donk. Nu maakt de Ruit de N615 ruwweg half zo druk, maar de N272 een kwart drukker. Bij elkaar resulteert dat in een verschuiving naar 2 westelijk en 10 oostelijk, waarmee het aantal doden nog steeds 12 blijft. Kortom, de Ruit doet ook op dit specifieke wegvak weinig voor de verkeersveiligheid.

Geen voordeel of een nadeel?

In het voorgaande is uitgelegd dat het voordeel van de Ruit voor de verkeersveiligheid maar heel klein is.

Maar er is ook een heel voor de hand liggend nadeel, namelijk het geld.

De Ruit kost bij elkaar, in de goedkoopste variant, zo’n € 865 miljoen, waarvan € 450 miljoen voor rekening van de provincie. Het project haalt daarmee, volgens een rijkelijk optimistische MKBA, een baten/kosten ratio van 0,67. Het aantal verkeersslachtoffers in het studiegebied van de Ruit daalt met 3,4%.

Voor de helft van die €450 miljoen kan de provincie alle provinciale wegen in Brabant op het door de ANWB gewenste veiligheidsniveau brengen. Dit project heeft een baten/kosten ratio van 2,6. Het aantal verkeersslachtoffers in heel NBrabant daalt met ongeveer 70%.

De andere helft van de 450 miljoen zou dan ingezet kunnen worden als voor- of cofinanciering voor waar de echte problemen zitten, zoals bijvoorbeeld op de A58, de A67 en de A27. Dat lijkt op allerlei manieren zinvoller.

Bernard Gerard