Eindhoven

Oprichter Jos de Blok, zelf wijkverpleegkundige, begon met Buurtzorg Nederland in 2006 in Almelo samen met zijn partner Gonnie Kronenberg, met als motto “betere zorg tegen lagere kosten”. Daarvoor had hij al vanaf 1994 diverse managementfuncties bekleedt bij thuiszorgorganisaties.

De omzet was in 2007 € 1 miljoen, twee jaar later al € 40,6 miljoen en in 2010 zo’n € 80 miljoen. De factor 10 speelt een rol want 100 teams bieden werk aan 1000 verpleegkundigen en die zorgen voor 10.000 patiënten.

Buurtzorg

Het basisconcept is een autonome, zelfsturende, multidisciplinaire organisatie zonder management. Overleg, planning, kwaliteitszorg gebeurt geheel in eigen kring. Kleinschalige, maar hoogwaardige zorg wordt uitgevoerd door zelfstandige professionals. Je hebt geen managers nodig om functioneringsgesprekken te voeren of een planning te maken of de kwaliteit te bewaken. Dat kunnen de professionals heel goed zelf, dus geef ze de autonomie en volledige inspraak en zeggenschap ook over de organisatie en financiën. Er is ook geen marketing of PR-afdeling nodig, want belangstelling en nieuwsgierigheid naar dit concept is er genoeg.

Buurtzorg Nederland is een landelijk opererende thuiszorginstelling die verpleging en verzorging thuis levert met behulp van kleine teams van maximaal 12 (wijk-) verpleegkundigen en ziekenverzorgenden. Het concept Buurtzorg is gebaseerd op principes van zelforganisatie. Volgens oprichter De Blok ligt het succes vooral ook aan de kwaliteit van vrouwen die heel goed kunnen organiseren en “multitasken”.

• Het is een netwerkorganisatie met een exponentiële groei. Gestart in 2006 en al 215 teams drie jaar later met 2100 medewerkers. Begin 2011 heeft Buurtzorg 3.200 mensen in dienst, verdeeld over 310 Buurtzorgteams. Het betreft een radicale omkering van de organisatievorm met kleinschalige, autonome cellen. In 2012 450 vestigingen en 5000 medewerkers in Nederland. Elke maand komen er zo’n 200 medewerkers bij!

Er zijn intussen ook Buurtzorg Plus teams opgezet waarin ook fysiotherapeuten en ergotherapeuten werkzaam zijn. Nieuw is de opzet van Buurtzorg Jong, een soort van kleinschalige jeugdhulpverlening in de wijk. Allereerst in Amersfoort en Enschede. Bij de reguliere Jeugdzorg gaat 40% van de geldmiddelen op aan overhead en maar 60% kan besteed worden aan directe zorg. Dat moet volgens de Blok naar 90%. Dit alles maakt de gezondheidszorg ook stukken goedkoper, dus gezondheidseconomen zouden de deur plat moeten lopen.

De teams van 8 tot 12 verpleegkundigen richten hun eigen kantoor in en maken gebruik van een goed ontwikkeld ondersteunend ICT-systeem, het Buurtzorgweb. De website wordt gebruikt voor registratie van uren en de planning, maar daarnaast zijn er functionaliteiten zoals een sociale kaart met voorzieningen in de buurt en sociale media om te chatten en kennis te delen. Het intensief gebruik van internet en de keuze voor zoveel mogelijk digitale oplossingen heeft voor veel efficiency gezorgd bij Buurtzorg. De extra tijd die daarmee gecreëerd wordt kan dan ook besteed worden aan waar het echt om gaat: de cliënten, de contacten met de huisarts, ziekenhuis en anderen die bij de zorg betrokken zijn.

• De Blok heeft het zelfstandig naamwoord buurtzorg, een soortnaam, omgevormd tot een eigennaam of zelfs merknaam Buurtzorg. De wijkverpleegkundige levert zowel huishoudelijke als verpleegkundige zorg aan huis en doet alles in eerste lijnshulp samen met huisarts. Niet de organisatie, maar de cliënt staat centraal. Tijdens de zorgverlening krijgt de cliënt zoveel mogelijk te maken met dezelfde medewerkers die goed op de hoogte zijn van de situatie en meedenken over de verschillende vormen van zorg en ondersteuning. Zo krijgt de cliënt de zorg die hij nodig heeft en die past bij zijn/haar eigen situatie en mogelijkheden. Het lijkt een terugkeer naar het vroegere wijkgerichte Kruiswerk.

Blok’s visie is neergelegd in het boek “Buurtzorg: menselijkheid boven bureaucratie” met medeauteur Aart Pool, wijkverpleegkundige en psycholoog. Later is daar een ander boek bijgekomen “Eerst buurten, dan zorgen” van Aart Pool en Jennie Mast, Daarin wordt uitgebreid wijdt uit over het ideaal van maatschappelijke gezondheidszorg (community health nursing). Inmiddels zijn er ook al internationale vestigingen van Buurtzorg in Zweden en starten er initiatieven in de landen China, Korea en Japan.

Efficiënter werken is al enige tijd noodzakelijk in de wijkverpleging, met name door de bezuinigingen op de AWBZ. In de visie van Buurtzorg-oprichter Jos de Blok zitten er aan het bezuinigen zeker ook positieve kanten. Minder vergaderen en minder administratieve zaken betekent immers minder ballast en meer aandacht voor de cliënt. Door de huidige bureaucratie, papierrompslomp en grootschaligheid neemt het aantal uren zorg per patiënt toe en wordt de vraag niet meer gesteld hoe help ik de patiënt om zelfstandig te worden?

Steeds meer mensen komen tot het inzicht dat het voor grote, logge organisaties niet eenvoudig is om slagvaardig en efficiënt te opereren. Dit is van toepassing op vele sectoren, maar vooral daar waar het draait om mensen, zoals in de zorg en het onderwijs. Interessant is het concept ook voor andere publieke sectoren zoals politie en brandweer.

De overhead op het hoofdkantoor bestond langere tijd uit 6 medewerkers en 4 coaches die de teams aansturen. Inmiddels zijn dat er zo’n 30 geworden op het hoofdkantoor, maar dat is nog steeds minder dan 1%. Bijna de helft van alle wijkverpleegkundigen werkt nu voor Buurtzorg en steeds vaker stappen teams over vanuit de reguliere thuiszorg. Zo heeft een onderzoek van Ernst & Young in 2011 ook aangetoond dat Buurtzorg significant goedkoper is dan andere thuiszorgorganisaties.

• Daarnaast is Buurtzorg ook twee jaar op rij uitgeroepen “Beste Werkgever” van Nederland. In 2011 en 2012 waren zij de beste in de categorie werkgevers met meer dan 1000 medewerkers met een score van 9,7 voor betrokkenheid en een 9 voor algemene tevredenheid. Ook de cliënttevredenheid is zeer hoog met een cijfer van 8,6 voor de kwaliteit van de zorgverleners tot een 8,5 voor de organisatie (volgens Nivel, het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg).

Hoogleraar Transitiemanagement Jan Rotmans heeft Buurtzorg oprichter Jos de Blok ook wel maatschappelijke kantelaar genoemd. Een paar van dat type mensen kunnen een hele maatschappij omvormen en voor een geleidelijke revolutie zorgen. Vooralsnog is het een uitstekend voorbeeld van een autonome, zelfsturende en democratische zorginstelling en geheel passend bij de SP-kernvisie van kleinschaligheid, menselijke maat en goedkope zorg dichtbij.

Ruud Thelosen
Redactie SP Eindhoven

Buurtzorg Eindhoven