Eindhoven

Op 2 maart 2009 bracht SP-Tweede Kamerlid Jan de Wit een werkbezoek aan de Eindhovense politie. Hij was in gezelschap van zijn fractieondersteuner en van die van SP-woordvoerder politiezaken in de SP-TweedeKamer Ronald van Raak, die zelf moest afzeggen.

De setting
Er is over een heleboel dingen gesproken, die voor het publiek niet interessant zijn, of die in deze kolommen al eerder beschreven zijn. Nieuw en interessant is het succesverhaal van de Eindhovense aanpak van de reclassering, waarvoor CDA-wethouder Mittendorff politiek verantwoordelijk is. Het werd verteld door Koby Kooijmans, gemeentelijk accountmanager aanpak veelplegers en nazorg ex-gedetineerden binnen het Eindhovense Veiligheidshuis.

SP-Tweede Kamerlid Jan de Wit

De bezuiniging op het gevangeniswezen
Landelijk is er een enorme kaalslag geweest binnen het gevangeniswezen. Die bezuiniging heeft er onder andere toe geleid dat het werkveld van de reclassering heel sterk ingeperkt is. De reclassering gaat nog maar over een paar zaken en komt nauwelijks nog in de bajes. Hun taak daar is overgenomen door Medewerkers Maatschappelijke Dienstverlening (MMD-ers), die bij wijze van spreken de bajes nauwelijks uitkomen. De rest is overgedragen aan de gemeentes, die als regel niet weten hoe ze met deze taak om moeten gaan. In Eindhoven is sprake van een gunstige uitzondering en dat leidt tot landelijke interesse.

Eindhoven springt in het gat
Al vanaf 2004 is Eindhoven bezig met de aanpak veelplegers en vanaf 2007 met nazorg ex-gedetineerden vanuit het Veiligheidshuis. Hiervoor is inmiddels een flinke samenwerking tussen verschillende instanties ontstaan. Tevens is binnen WZI (de Sociale Dienst) een speciaal team gevormd ter reïntegratie van ex-gedetineerden. Zij brengen, n.a.v. uitgewisselde gegevens, een bezoek aan de inrichting waar de gedetineerde verblijft, om samen met de gedetineerde een invulling te geven aan het reintegratietraject. Als een Eindhovenaar uit de gevangenis komt, volgt er een reintegratietraject of wordt het reeds in gang gezette traject vervolgd. Hij (of zij) krijgt een voorschot van WZI, onderdak en (bij zware gevallen) dagbesteding en de noodzakelijk zorg. Dat 'Rentree'-project van het Annaklooster op Eikenburg is mogelijk uniek voor Nederland.
De regie ligt bij het Veiligheidshuis. Dat is een niet altijd even eenvoudige klus, want er zijn alleen al drie reclasseringsinstellingen: het Leger des Heils voor psychiatrische patiënten, Novadic voor verslaafden en Reclassering Nederland voor de rest. Daarnaast hebben er nog een heleboel andere instellingen een vinger in de pap zoals bijvoorbeeld MEE, voor de groep zwakbegaafde criminelen, en de GGzE. Zo’n 75% van alle ex-gedetineerden wordt op dit moment al bereikt met enige vorm van nazorg. Het landelijk niveau ligt op 46%, het cijfer voor de 27 grootste gemeentes na de vier grote steden.

De recidive, het aantal mensen dat och weer in de fout gaat, is landelijk zo’n 70% en ligt in Eindhoven onder de 50%.

Aan dit verhaal kleeft één heel groot voorbehoud: het gaat over meerderjarigen (18+), overigens overwegend autochtone klanten. Het verhaal over de 18- is een heel ander verhaal, maar dat is iets voor een andere gelegenheid.

Knelpunten
Het leven van een pas uit de gevangenis ontslagen Eindhovenaar is overigens nog steeds niet zonder problemen.
Een bekend probleem is dat de ziektekostenverzekeraars een week of drie nodig hebben om zich aan de nieuwe situatie aan te passen. Dat is lastig als je met een psychiatrische medicatie voor twee dagen buiten de poort gezet wordt. Eigenlijk te zot voor woorden, want uiteraard had dat ook al vóór het vrijkomen geregeld kunnen worden. Over instanties die langs elkaar heen werken gesproken ……
Een ander probleem is soms het verkrijgen van een identiteitsbewijs en doorbetaling vaste lasten, als de gevangenis in een andere plaats staat als Eindhoven.
Daarnaast blijken de wachtlijsten in de zorg zeker niet verdwenen (maar alleen verplaatst).

Gek en gevaarlijk
Het grootste probleem is dat van de 'levende tijdbommen', die dus inderdaad met dodelijk resultaat kunnen ontploffen (de 'multiproblematiek'). Een man of twintig is zover heen dat er geen land mee te bezeilen valt. Er zitten mensen tussen die zelfs vragen of ze alsjeblieft opgesloten kunnen blijven. Maar dat gaat helaas niet. Hetgeen er in één geval al toe geleid heeft dat iemand zich op kosten van de gemeente vrijwillig bij de GGzE heeft laten behandelen.

Vaak komen deze mensen buiten zonder een fatsoenlijke diagnose. Men laat in de bajes het RISc-onderzoek (Recidive InschattingsSchalen, onderzoek naar het risico op terugval) niet op alle gevangenen los, en waar dat wel gebeurt is het erg afhankelijk van de willekeur van de onderzoeker (wie slecht uit zijn woorden komt of analfabeet is, is bij voorbaat de klos). De gemeente Eindhoven is zover gegaan dat ze zelf een psycholoog in dienst genomen heeft om in de gevangenis diagnoses te stellen.

Graag een eigen gevangenis in Eindhoven
Een eigen gevangenis in Eindhoven zou een zegen zijn. Lokale wetsovertreders lokaal opsluiten maakt de zorg een stuk makkelijker.

Meer gemeentelijke inspanning, minder veelplegers
Het reclasseringsverhaal overlapt een heel eind het veelplegersverhaal. Veelplegers kunnen op een gegeven moment een ISD-maatregel (Inrichting voor Stelselmatige Daders) opgelegd krijgen in Vught. De ISD maatregel houdt in dat actieve, meerderjarige veelplegers voor maximaal 2 jaar kunnen worden vastgehouden. Daar hoort een traject bij binnen en na de gevangenis. Door de rijksbezuinigingen is er van het 'binnen'-traject niet veel meer over, reden waarom sommige rechters niet gauw meer een ISD-maatregel opleggen. Het 'buiten'-traject is voor de gemeente en de daarmee samenwerkende instellingen. De aanpak lijkt inderdaad tot minder veelplegers te leiden. In 2007, toen de gemeentelijke nazorg begon, kwamen er 750 mensen uit de gevangenis, in 2008 648.

Overigens vertelt de commissie-Fijnaut ten onrechte dat Eindhoven zijn 35 ISD-plaatsen niet opgebruikt. Het tegendeel is waar. Eindhoven heeft, zeker in het beginstadium, gebruik gemaakt van leegstaande plaatsen van andere gemeenten. Op dit moment is de rechterlijke macht er in mindere mate toe bereid een ISD-maatregel op te leggen. Er moeten meer en zwaardere delicten aan ten grondslag liggen en er wordt in sommige gevallen een voorwaardelijke ISD-maatregel uitgesproken. Fijnaut heeft in algemene zin gelijk, maar niet in specifieke zin over Eindhoven – foutje in het onderzoek.

Den Haag
SP- Tweede Kamerlid Jan de Wit en zijn secondanten zaten ijverig te pennen en krijgen de kopieën van de presentaties die tijdens het werkbezoek werden gegeven. Daar zal in Den Haag nog wel over gesproken worden.

Bernard Gerard
SP-raadslid