Eindhoven

Terwijl Rusland en Zweden streden om een plaats in de kwartfinale voor het Europees kampioenschap voetbal gingen leden van de vaste commissie voor Europese Zaken in het Stadhuis van Eindhoven met elkaar en het aanwezige publiek in discussie over onder andere het 'Verdrag van Lissabon' en het Ierse 'nee' tegen dit verdrag.

De avond maakte deel uit van een serie van vier bijeenkomsten door geheel Nederland. De bijeenkomsten kwamen precies een jaar na de inspraakbijeenkomsten 'Europa, hoe nu verder' die vorig jaar door de Tweede Kamer werden georganiseerd. De SP werd deze avond vertegenwoordigd door Harry van Bommel. De andere kamerleden waren de heren Blom (PvdA), Ten Broek (VVD), Staaij (SGP) en mevrouw Jonker (CDA). De kamerleden gingen in op wat ze de vorige bijeenkomstenserie hebben geleerd, wat ze er mee hebben gedaan, gaven hun visie op het Ierse 'nee' en maakten het publiek deelgenoot van hun visie op een toekomstig Europa.

5 juni werd het 'Verdrag van Lissabon' met grote meerderheid door de Tweede Kamer aangenomen. De SP en SGP stemden tegen het verdrag. Op 8 juli zal het verdrag in de Eerste Kamer worden behandeld. Precies een week na de Nederlandse goedkeuring zei een kleine 54 procent van de Ierse kiezers 'nee' tegen 'Lissabon'. Voorzitter van de vaste commissie, de heer Waalkens, constateerde een 'aparte dynamiek' in het Europadebat als gevolg van de afwijzing van Ierland. Deze dynamiek was ook in de raadzaal te merken. De volksvertegenwoordigers werden met tal van vragen bestookt toen het onderwerp zich aandiende.

Volgens Balkenende betekent de Ierse reactie niet dat Nederland en de andere lidstaten zouden moeten stoppen met het goedkeuringsproces. De SP denkt daar anders over. 'Doorgaan met de ratificatie van Lissabon getuigt van geen respect te opzichte van de Ieren', aldus van Bommel. 'We wekken daarmee de indruk dat ze niet meetellen zolang ze ''nee'' stemmen'. Volgens de SP-parlementariër zijn de Nederlanders door de regering 'gefopt' en 'beduveld' omdat 95% van dit verdrag hetzelfde is als het verdrag dat de Nederlanders in 2005 middels een referendum naar de vuilnisbak hadden verwezen. Voor het uiteindelijke uitblijven van een tweede Nederlands referendum heeft hij nog steeds geen goed woord over. 'Een referendum is nodig bij zo’n ingrijpend verdrag daar er veel voor de Nederlanders verandert en het raakt aan de soevereiniteit van Nederland'.

Volgens mevrouw Jonker (CDA) had een referendum over Lissabon geen zin 'omdat het voor de bevolking enorm moeilijk is om het verdrag op zijn merites te beoordelen'. Uit de zaal kwam dan ook het verzoek voor een 'leesbare' publieksversie van het verdrag, een voorstel dat door de kamercommissie als snel de 'motie Eindhoven' werd genoemd. PvdA-er Blom noemde de kwalificatie van het referendum als ultiem democratisch middel 'geluid uit uw nek'. Hij wist te vertellen dat in Oostenrijk pas in de jaren tachtig van de vorige eeuw vrouwen stemrecht bij federale verkiezingen kregen omdat de mannen, die altijd in meerderheid waren, dit zolang hadden weten tegen te houden. In zijn ogen is democratisch afgesproken dat er geen referendum zou komen. Het feit dat de PvdA het volk in de parlementsverkiezingen juist had beloofd om een referendum te houden over dit onderwerp wordt voor het gemak even vergeten. Blom zegt niet geïnteresseerd te zijn in wat 'het volk' wil: 'ik luister niet naar het volk maar naar de PvdA-achterban', ligt de volksvertegenwoordiger toe. Wel is Blom van mening dat, na de afwijzing van Ierland, het verdrag voor onbepaalde tijd 'in de koelkast moet met een cellofaantje erover'.

Van Bommel is verheugd over de manier waarop Blom de koelkast wil vullen. Het heeft geen zin om de Nederlandse ratificatie van het verdrag voort te zetten. SGP-medestander Staaij ziet ook niet in waarom de Eerste Kamer zich nog moet buigen over een verdrag terwijl dit als gevolg van de Ierse afwijzing de juridische grondslag mist.

Voorts blijft de SP vasthouden aan het vetorecht. Van Bommel: 'vetorechten zijn belangrijk in de handen van de kleine landen'. Tegenstanders van de vetorecht betoogden dat er voldoende 'handremmen' in het nieuwe verdrag zitten. Van Bommel wees op het gebrek aan draagkracht onder de bevolking en wil voorkomen dat politici gedwongen worden om de wil van andere landen aan de eigen bevolking op te leggen. Volgens VVD-er Ten Broek verkoopt Van Bommel 'lariekoek', gedraagt zich 'als of we op een eiland zitten' en verwijt hem de logica van Robinson Crusoe. Het is niet duidelijk wat mijnheer Ten Broek met dit laatste bedoelde maar ik kan me voorstellen dat hij zich naast Harry van Bommel als Crusoe’s kompaan, Vrijdag, voelde. Overigens heeft het vetorecht ook een keerzijde: zo heeft Europa het aan het Franse veto te danken dat het politieke apparaat nog steeds elke maand op-en-neer pendelt tussen Brussel en Strasbourg.

Van Bommel herhaalde nog eens duidelijk de SP-standpunten: Maak pas op de plaats. Geen nieuwe instanties en instituten. Europa is te verdeeld als het gaat om buitenlands beleid. 'Er valt niets te vertegenwoordigen en er is dus geen hoge Europese vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken nodig', aldus de SP-parlementariër. Het creëren van een politieke unie boven op de economische is een fout is. We moeten werken aan de economische eenheid, aan één markt. Werken aan betere en eerlijkere handel met de derde wereld. Werken aan het verbeteren van de positie van de burger in Europa en het vergroten van draagkracht onder de bevolking.

PvdA parlementariër Blom ziet het streven naar draagvlak als een mogelijke belemmering: 'het draagvlak is soms de vijand van de ambitie'. De SP manifesteert zich te veel als nationale partij. Hij ziet liever dat de SP zich meer op Europa richt om, samen met de PvdA, weerstand te bieden aan de 'rechtse landen' in Europa. Hierop legde van Bommel fijntjes uit dat 'Europa geen rechtse landen heeft, hooguit rechtse regeringen. En wij hebben er zo een... '

Rob de Kruif